Realizowany od 2014 roku „Niemiecko-Rosyjski Projekt Digitalizacji Niemieckich Dokumentów w Archiwach Federacji Rosyjskiej” to kolejny interesujący i wartościowy historyczny projekt z tego kraju, ułatwiający dostęp do różnych dokumentów źródłowych, w głównej mierze z czasów II wojny światowej. Wśród ponad 2,5 mln obecnie dostępnych zdigitalizowanych stron zdobytych przez Sowietów niemieckich dokumentów znajduje się coś wyjątkowo rzadkiego a zarazem związanego bezpośrednio z walkami na Śląsku Cieszyńskim zimą 1945 roku: album fotograficzny wykonany przez żołnierzy kompanii pojazdów pancernych Jagdpanzer 38(t) „Hetzer” 178 batalionu niszczycieli czołgów 78 Ludowej Dywizji Szturmowej – (Jagdpanzer) Sturm-Panzerjäger-Abteilung 178 78. Volks-Sturm-Division. Album powstał jako prezent od żołnierzy ww. kompanii dla Maj. von Schuha, oficera operacyjnego (Ia) sztabu 78. VGD z okazji jego 30 urodzin. Część zdjęć, która została wykonana w pierwszych kilkunastu dniach lutego 1945 roku, powstała niewątpliwie na terenie Śląska Cieszyńskiego. Album zawiera aż 133 unikalne fotografie z ostatnich miesięcy II wojny światowej; łatwo jednak zauważyć i policzyć, że pierwotnie było ich w środku o 29 więcej, czyli 162. Niestety, widocznie komuś były bardziej potrzebne niż sowieckim archiwistom i nam, pasjonatom historii...                                 

Wszystkie poniższe zdjęcia pochodzą ze zbiorów Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Podolsku: fond 500, opis 12477, dieło 542, Akte 542. Unterlagen der Sturm-Panzerjägerabteilung 178 der 78. Sturmdivision: Fotoalbum der 2. Jagdpanzerkompanie der Sturm-Panzerjägerabteilung 178 für den Ia der Division, Major von Schuh.

                                           

 

Zima na przełomie stycznia i lutego 1945 r. była na Śląsku Cieszyńskim śnieżna i mroźna

  

Istnieją dwie przesłanki, wynikające ze znanych informacji na temat 78. VGD, które dają pewność, że zdjęcia wykonano zimą roku 1945, kiedy dywizja ta prowadziła zacięte walki obronne na terenie Śląska Cieszyńskiego (od 28 stycznia do 11 lutego). Następnie zajmowała pozycje w Beskidzie Żywieckim na ocinku od Żywca do Rajczy ze sztabem w Milówce (od 13 lutego do 13 marca), po czym została przerzucona na zachód od Wodzisławia Śląskiego (od 22 marca do 22 kwietnia 1945 r):

1. Maj. von Schuh obowiązki oficera operacyjnego dywizji pełnił dopiero od grudnia 1944 r.,

2. „Hetzery” 178 batalionu niszczycieli czołgów do 78 Ludowej Dywizji Szturmowej trafiły dopiero z początkiem lutego 1945 r., kiedy dywizja zajmowała pozycje na Śląsku Cieszyńskim pomiędzy Czechowicami a Landkiem i Chybiem.           

 

                      Poniżej wybrane zdjęcia z albumu (Jagdpanzer) Sturm-Panzerjäger-Abteilung 178:

 

W transporcie koleją w drodze na front (widoczny na drugiej fotografii kontur przypomina kształtem dach dworca kolejowego w Cieszynie Zachodnim)    

 

 

Zaśnieżony krajobraz. Zimowa aura utrzymywała się na Śląsku Cieszyńskim do pierwszych dni lutego 1945 r. Na drugiej fotografii pomiędzy "Hetzerami" pojazd ewakuacyjny Bergepanzer 38(t)

   

  

 

Charakterystyczny dla nizinnej części Śląska Cieszyńskiego wiejski krajobraz: murowane, często podpiwniczone domy (idealne do wykorzystania w charakterze umocnionych punktów oporu) oraz częściowo murowane stodoły

       

 

Dla porównania: "Hetzer" w kamuflażu zimowym i standardowym. Zwracają uwagę ustawione przy drodze płotki przeciwśnieżne. Sądzę, że wkrótce czerwonoarmiści 38 Armii 4 Frontu Ukraińskiego ochoczo palili nimi w piecach i ogniskach...

 

  

"Jesteśmy na wczasach, w tych góralskich lasach", czyli 78 Ludowa Dywizja Szturmowa na wypoczynku w Beskidzie Żywieckim. Proszę zwrócić uwagę, że przez lekko uchylone drzwi drewnianego wychodka ktoś (miejscowy partyzant, albo nawet sowiecki skoczek-dywersant) podsłuchuje, co takiego ważnego niemiecki dowódca ma do powiedzenia swoim żołnierzom 

                       

 

To nie są, jak sądzę, "Abrahamowe urodziny" dowódcy, lecz świętowanie zniszczenia przez kompanię "Hetzerów" 50 pojazdów pancernych wroga

          

 

Dwa sposoby maskowania "Hetzera": kamuflaż "wiejski" i kamuflaż "miejski" 

   

Urlop w Beskidach zbliża się do końca. Jeszcze tylko zakopać w drodze kilka niespodzianek dla wroga, podpalić kilka domów, żeby górale nie strzelali w plecy na pożegnanie, i można jechać do prawdziwej roboty na Górnym Śląsku

           

 

 

Zanim to jednak nastąpi, można po drodze rozkoszować się pierwszym wiosennym słońcem i pięknymi krajobrazami

      

 

A teraz mały konkurs turystyczno-krajoznawczy (lecz bez nagród): co niemieccy żołnierze sfotografowali na Śląsku Cieszyńskim i w Beskidzie Żywieckim w 1945 roku? 

    Na niektóre pytania próbowałem nawet częściowo odpowiedzieć.    

 Częściowo próbuję odpowiedź na zadane pytania.     

     

Pytanie nr 1. Co to za stacja, na której zatrzymał się eszelon z kompanią "Hetzerów"? Stawiam hipotezę, że Cieszyn Zachodni, zwany obecnie Czeskim Cieszynem.

 

Pytanie nr 2. Co to za infrastruktura: cukrownia w Chybiu i stadnina koni w Drogomyślu?   

 

 

Pytanie nr 3. A te zdewastowane baraki z parkującym obok Sd.Kfz. 251: szatnie LKS "Błyskawica" Drogomyśl po niezapowiedzianej wizycie kibiców gości?     

 

Pytanie nr 4. Co to za drogi? Zakładam, że eszelon jadący z głębi Czech (bo "Hetzery" produkowano w Pradze) dotarł do Zachodniego Cieszyna, a następnie udał się do Zebrzydowic, gdzie transport rozładowano. Następnie rzutem kołowym kompania przejechała przez Kończyce Małe na Pruchną (na zdjęciu?) do skrzyżowania z drogą Cieszyn - Strumień - Katowice i dalej na Drogomyśl i Chybie. Na dolnym zdjęciu to - sadząc po płaskim krajobrazie - chyba droga gdzieś w Żabim Kraju?

                             

Pytanie nr 5. Co to za kościoły: być może św. Marcina w Ochabach i św. Barbary w Strumieniu? Tylko gdzie się podziała wieża strumieńskiego ratusza?

 

Pytanie nr 6. Wygląda, że to załatwiony przez "Hetzera" sowiecki T-34/85. Zatem luty 1945, ale gdzie dokładnie?             

     

Pytanie nr 7. Chyba jakaś szkoła w górskiej miejscowości. Co te szkopy obok obsługują, haubicę czy kuchnię polową?

 

Pytanie nr 8. Znawcy Beskidu Żywieckiego na start! Co to za góry widzimy na załączonych obrazkach? 

     

                        

Pytanie nr 9. Fajny garaż, w sam raz na "Hetzera". Tylko, co to u licha jest: piwnice żywieckiego browaru (nic mądrzejszego nie przychodzi mi do głowy)?

Pierwsze skojarzenie okazało się trafne. Rzeczywiście zaparkowali na terenie browaru w Żywcu, poczym pewnie poszli na piwo (podziękowania za potwierdzenie dla p. Mirosława).                

 

Pytanie nr 10. Kolumna transportowa Panzerjägrów parkuje w jakimś górskim miasteczku, ale w którym (ten nowoczesny, biały budynek, pewnie stoi tam po dziś dzień)?   

Pewnie, że stoi. To budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Skoczowie (podziękowania dla p. Mirosława za bezbłędną identyfikację fotografii).