Strona główna

Wyszukiwarka

Licznik odwiedzin

Ilość odsłon 48925

Do pobrania

Działania wojenne na terenie obecnej gminy Zebrzydowice rozpoczęły się pod koniec marca 1945 r. Na tym odcinku frontu nacierały dywizje 1. Armii gwardii: 67. Korpusu Strzeleckiego z kierunku północnego od strony Pielgrzymowic, a następnie także 107. Korpusu Strzeleckiego z kierunku wschodniego od strony Pruchnej. Niemieckich pozycji broniły pododdziały 91. pułku 4. Dywizji Strzelców Górskich oraz 473. pułku 253. Dywizji Piechoty.    

22 marca 894. pułk 211. Dywizji Strzeleckiej osiągnął zachodni skraj lasu Janowiec na wschód od folwarku Kisielów, zaś 896. pułk tej dywizji rubież stawów na Grabówce w Zebrzydowicach Górnych.    

Atakująca w centrum ugrupowania 67. Korpusu 211. DS 25 marca opanowała kilka umocnionych budynków na północno-wschodnim skraju Zebrzydowic. Natężenie walk wzrosło wraz z kolejną próbą przełamania niemieckiej obrony, którą podjęto 29 marca 1945 roku. Oddziały 81. DS były wspierane przez działa samobieżne SU-76 1666. pułku artylerii pancernej. 31 marca 129. DS gw. ze składu 107. KS opanowała wschodnią część Kończyc Małych oraz tamtejszy kościół. W tym dniu do walki rzucono także pułki 161. DS. 30 marca oddziały 81. DS dotarły do Kotucza, zaś 1 kwietnia w pobliże stacji kolejowej w Zebrzydowicach. Stację zdobyła jednak dopiero grupa szturmowa 211. DS, do czego doszło wczesnym rankiem 4 kwietnia

Walki prowadzono z dużym natężeniem przez kilka najbliższych dni. Atakujące wojska sowieckie poniosły w nich znaczne straty. Meldunek 67. Korpusu Strzeleckiego z dnia 6 kwietnia 1945 r. podaje, że w okresie od 29 marca do 5 kwietnia doliczono się 296 poległych i 888 rannych.          

Od 9 kwietnia natarcie w kierunku Frysztatu poprzez Zebrzydowice prowadziła 81. DS, wzmocniona tymczasowo batalionem szkolnym 113. armijnego zapasowego pułku strzeleckiego. 

O świcie 1 maja, 211. i 340. DS ruszyły w ślad za wycofującymi się na południowy-zachód oddziałami niemieckimi, przystępując do walki na podejściach do Orłowej i Frysztatu. 2 maja 81. DS dotarła do Mizerowa i Marklowic Górnych, zaś 3 maja 1945 roku do Cieszyna.                           

Z dzienników działań bojowych 1. A gw. za okres od marca do maja 1945 r. wynika, że uczestniczące w wyżej wymienionych działaniach dywizje 67. Korpusu (81., 211. i 340. DS) oraz 107. Korpusu (129. DS gw. i 161. DS) straciły na terenie obecnej gminy Zebrzydowice oraz w najbliższym sąsiedztwie ponad 730 poległych oraz blisko 1900 rannych. Największe straty poniesiono podczas walk w Wielką Sobotę 31 marca i Poniedziałek Wielkanocny 2 kwietnia (odpowiednio: 102 zabitych, 223 rannych i 90 zabitych, 298 rannych).             

Tabela 1: Straty ludzkie (bezpowrotne i sanitarne) jednostek piechoty 1. Armii gwardii 4. Frontu Ukraińskiego w okresie od 22 marca do 3 maja 1945 r. na terenie obecnej gminy Zebrzydowice i w bezpośrednim sąsiedztwie.              

Po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 r. miejscowe władze przystąpiły do likwidacji rozproszonych mogił, pojedynczych i zbiorowych. Ciała poległych na terenie Zebrzydowic ekshumowano i przeniesiono na cmentarz przy miejscowym kościele parafialnym.

Zachowane po 1945 roku polskie dokumenty podają różne liczby żołnierzy Armii Czerwonej, pochowanych na terenie obecnej gminy Zebrzydowice. I tak:

„Wykaz mogił żołnierzy Armii Czerwonej w powiecie cieszyńskim”, który powstał prawdopodobnie w odpowiedzi na pismo z Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego Śląsko-Dąbrowskiego w Katowicach z dnia 9 sierpnia 1946 r., wymienia następujące lokalizacje:      


Zebrzydowice: 1 grób masowy na cmentarzu parafialnym (17 żołnierzy)
Zebrzydowice: 1 grób zbiorowy koło budynku ob. Budzińskiego (4 żołnierzy)
Kończyce Małe: 1 grób masowy w Kolonii Podlesie (ilość żołnierzy nieustalona)
Kończyce Małe: 1 grób masowy w Kolonii Zagrodniki koło ob. Franciszka Handzla (ilość żołnierzy nieustalona)
Kończyce Małe: cmentarz komunalny i parafialny (pojedyncze groby). Opisana czytelnie tylko mogiła "sierż." (taki stopień podaje dokument - przyp. GK) N. A. Pieriewozowa (rocznik 1923, data śmierci 09.04.1945) na cmentarzu parafialnym obok kościoła. 

Według meldunku o stratach bezpowrotnych 1. A gw. nr 58402 z dn. 03.05.1945 r. szeregowy Nikołaj Andriejewicz Pieriewozow (ros. Николай Андреевич Перевозов), ur. w 1923 r. w obwodzie gorkowskim, rejonie łukojanowskim, wiosce Bolszoj-Mamliejewo, do RKKA powołany 27.03.1942 r., strzelec-elew 113. armijnego zapasowego pułku strzeleckiego, zginął 09.04.1945 r. na pierwszej linii i został pochowany z tyłu kościoła w Kończycach Małych po jego wschodniej stronie.

pieriewozow min f3f88         
Szkic lokalizacji mogiły N. A. Pieriewozowa w Kończycach Małych o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru          

Ponadto, 24 listopada 1947 r. architekt powiatowy M. Wróblewski informował, że „w osadzie Zebrzydowice znajdują się cztery groby, które są oddalone 2000 m od cmentarza”.        

27 lipca 1949 r. wójt gminy Emil Badura w imieniu Zarządu Gminnego w Zebrzydowicach zawiadamiał Powiatowe Biuro Odbudowy Starostwa Powiatowego w Cieszynie, że w Zebrzydowicach znajdują się dwa groby żołnierzy sowieckich, na cmentarzu parafialnym i w przysiółku Grabówka, zaś jeden grób w Kończycach Małych położony jest koło drogi powiatowej Pruchna - Frysztat. Bardziej szczegółowe informacje zawiera pismo Starosty Cieszyńskiego do Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach z 14 grudnia 1949 r. Starosta E. Grzeganek wymienia następujące lokalizacje zbiorowych mogił żołnierzy sowieckich: koło gospody ob. Grzybka w Marklowicach Górnych (7 osób), cmentarz katolicki w Zebrzydowicach (31 osób), przy drodze w Kończycach Małych (8 osób).

Spisany w dn. 13 maja 1952 r. w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Cieszynie protokół z akcji ekshumacyjnej, przeprowadzonej w dniach od 7 kwietnia do 3 maja na terenie powiatu cieszyńskiego, podaje liczby poległych żołnierzy sowieckich ekshumowanych z Chybia i Strumienia na cmentarz wojenny w Pszczynie (odpowiednio 655 i 999 ciał). Z tego dokumentu wynika, że na cmentarzu katolickim w Zebrzydowicach w 1 mogile zbiorowej na ekshumację czeka 67 poległych żołnierzy ZSRS (uwaga: protokół znajduje się w bazie rosyjskiego OBD „Memoriał", zob. protokół z 13.05.1952 r.). Dopisek na dokumencie wyjaśnia, że polegli z cmentarzy w Jaworzynce, Goleszowie, Dębowcu i Zebrzydowicach przeniesieni zostali na cmentarz w Bielsku-Białej.

Na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich w Bielsku-Białej (obecnie przy ul. Lwowskiej) po jego utworzeniu w 1968 r. przy ówczesnej ulicy Wyzwolenia znalazło ostateczne miejsce pochówku 28 oficerów oraz 10.634 podoficerów i żołnierzy, poległych podczas walk zimą i wiosną1945 r. na Podbeskidziu (w mniejszej części także w Krakowie i na Górnym Śląsku). Tymczasem „Księga pochowanych Cmentarza Żołnierzy Radzieckich w Bielsku-Białej” zawiera tylko 1.088 nazwisk, co oznacza, iż jedynie niespełna 1/10 pochowanych w Bielsku-Białej jest znana z imienia i nazwiska, reszta, czyli ponad 9/10, pozostaje anonimowa...

W/w „Księga pochowanych” podaje nazwiska tylko 6 żołnierzy ekshumowanych z Zebrzydowic oraz 1 z Marklowic, lecz nie z gminy Pogwizdów, jak zapisano, tylko z Marklowic Górnych. Są to wg kolejności zapisu:            

Michaił Pietrowicz Giellier (ros. Михаил Петрович Геллер), mogiła nr 3, dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1924 r. w obwodzie winnickim, rejon obodowski, m. Obodowka, powołany 24.08.1942, szeregowy, strzelec 113. armijnego zapasowego pułku strzeleckiego, zginął nocą na 15.04.1945, pochowany 1,5 km na wschód od Zebrzydowic w rejonie pojedynczych domów, 50 m na północny-wschód.

UWAGA: wg OBD „Memoriał” w tym miejscu zostali także pochowani także dwaj inni żołnierze batalionu szkolnego 113. pułku zapasowego: Michaił Dmitrijewicz Michajłow  (ros. Михаил Дмитриевич Михайлов) oraz Leonid Jegorowicz Trojegłazow (ros. Леонид Егорович Троеглазов).                               

 giellier min 06922

 Szkic lokalizacji mogił M. P. Gielliera, M. D. Michajłowa i L. J. Trojegłazowa w Zebrzydowicach o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru

Michaił Ignatiewicz Łoguniak (ros. Михаил Игнатьевич Логуняк), mogiła nr 21, dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1903 r. w obwodzie lwowskim, rejon jaworowski, w. Citula, powołany 05.07.1944, szeregowy, strzelec 519. pułku 81. Dywizji Strzeleckiej, zginął 21.04.1945, pochowany 500 m od kościoła przy drodze w Zebrzydowicach.
UWAGA: wg OBD „Memoriał” tym miejscu pochowany został także Pietr Andriejewicz Wołkow (ros. Петр Андреевич Волков), kolejny żołnierz 519. pułku 81. SD, poległy 23.04.1945.

łoguniak min 0e66a

      Szkic lokalizacji mogił M. I. Łoguniaka i P. A. Wołkowa w Zebrzydowicach o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru
 
Nikołaj Porfiriewicz Michniak (ros. Николай Порфирьевич Михняк), mogiła nr 9.
UWAGA: „Księga pochowanych” podaje błędnie jego „otczestwo” jako Tieofiłowicz oraz Zebrzydowice w gromadzie Brody w powiecie wadowickim jako pierwotne miejsce pochowania. Dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1912 r. w obwodzie drohobyckim, rejon drohobycki, w. Dierieżycze, powołany w 1944 r., szeregowy, strzelec 896. pułku 211. Dywizji Strzeleckiej, zginął 01.04.1945, pochowany na północnym skraju lasu Gawliniec w Zebrzydowicach.

UWAGA
: w tej mogile pochowano także 11 innych żołnierzy 896. pułku. Byli to:
Aleksandr Antonowicz Piontkowski (ros. Александр Антонович Пионтковский), rocznik 1898
Pietr Michajłowicz Prawiłow (ros. Петр Михайлович  Правилов), rocznik 1924
Jewgienij Grigoriewicz Trigub (ros. Евгений Григорьевич Тригуб), rocznik 1895        
Łuka Iwanowicz Kaszuba (ros. Лука Иванович Кашуба), rocznik 1893
Konstantin Iwanowicz Dobrogorski (ros. Константин Иванович Доброгорский), rocznik 1897
Mark Nikołajewicz Łysak (ros. Марк Николаевич Лысак), rocznik 1907        
Sazon Pietrowicz Kruczik (ros. Сазон Петрович Кручик), rocznik 1926
Michaił Andriejewicz Gricun (ros. Михаил Андреевич Грицун), rocznik 1926
Wasilij Tichonowicz Safonow (ros. Василий Тихонович Сафонов), rocznik 1917
Amurchan Zakujewicz Kałojew (ros. Амурхан Закуевич Калоев), rocznik 1900       
Iwan Aleksiejewicz Martyniuk (ros. ИванАлексеевич Мартынюк), rocznik 1923    
 
michniak min 8edbc
 Szkic lokalizacji mogiły 12 żolnierzy 896. pułku 211. Dywizji Strzeleckiej o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru       
 
  
UWAGA: w zestawieniu poległych i pochowanych w tej mogile ujęto pomyłkowo także szer. Kienisbaja Jensiegienowa (ros. Кенисбай Енсегенов), rocznik 1925, jednak istnieje inny dokument, który prostuje ten błąd (zob. dokument 211. DS z 02.05.1945).                           
 
Ponadto w tym rejonie znajdowała się jeszcze inna zbiorowa mogiła żołnierzy 211. DS, w której pochowano kolejnych 13 poległych, którzy zginęli w ostatniej dekadzie marca 1945 r. (zob. meldunek o stratach bezpowrotnych: strona 15/20, strona 16/20, strona 17/20).                 
   

Władimir Romanowicz Rudoj (ros. Владимир Романович Рудой), mogiła nr 3. Dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1923 r. („Księga pochowanych” podaje rok 1924) w obwodzie kamieniecko-podolskim, rejon czernoostrowski, w. Wojtowcy, powołany 23.07.1941, lejtnant, dowódca plutonu karabinów maszynowych 519. pułku 81. Dywizji Strzeleckiej, zginął 24.04.1945, pochowany przy kościele w Zebrzydowicach. 

rudoj min b3661            Szkic lokalizacjii mogiły W. R. Rudoja w Zebrzydowicach o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru

Froł Miefodiewicz Witiaz´ (ros. Фрол Мефодьевич Витязь), mogiła nr 10. (UWAGA: „Księga pochowanych” podaje błędnie jako miejsce pochówku Marklowice, gmina Pogwizdów, tymczasem na szkicu zaznaczono mogiłę w Marklowicach Górnych, obecnie w gm. Zebrzydowice. Dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1914 r. w obwodzie kamieniecko-podolskim, rejon proskurowski, w. Liezniewo, powołany w marcu 1944 r., sierżant, dowódca moździerza w 1140. pułku 340. Dywizji Strzeleckiej, zmarł z ran 01.05.1945, pochowany 200 m na północ od skrzyżowania dróg w Marklowicach Górnych.

W tym miejscu został także pochowany Dmitrij Filippowicz Gubienko (ros. Дмитрий Филиппович Губенко). Wg OBD „Memoriał”: ur. w 1923 r. w obwodzie czernihowskim, rejon mienski, w. Kisieliewka, powołany 02.05.1941, st. sierżant, telefonista 1140. pułku 340. Dywizji Strzeleckiej, zginął 01.05.1945.

witiaz min b8b4a

Szkic lokalizacjii mogiły F. M. Witiazia i D. F. Gubienki w Marklowicach Górnych (rysunek z prawej strony) o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru

                          

Andriej Łukianowicz Pieliszenko, ur. w 1896 r., data śmierci 30.03.1945, szeregowy, pochowany w mogile nr 10 (w OBD „Memoriał” nie występuje).

Apas Iłachunow (ros. Апас Илахунов), mogiła nr 11. Dane wg OBD „Memoriał”: ur. w 1900 r. w obwodzie ałma-ackim, rejon ujgurskij, powołany w 1941, starszy szeregowy, sanitariusz 467. pułku 81. Dywizji Strzeleckiej, zginął 22.04.1945, pochowany w mogile nr 12 w przysiółku Kotucz w Zebrzydowicach (500 m na zachód od lasu, 800 m na zachód od wzniesienia 266 i 525 m od wzniesienia 265).

UWAGA: W tej mogile pochowano także 6 innych żołnierzy 467. pułku 81. DS. Byli to:
Arkadij Siergiejewicz Gałkin (ros. Аркадий Сергеевич Галкин), rocznik 1923
Wasilij Jakimowicz Ogorodnik (ros. Василий Якимович Огородник), rocznik 1901      
Moisiej Iwanowicz Muzyczko (ros. Моисей Иванович Музычко), rocznik 1900
Stiepan Ławrientiewicz Mołczanow (ros. Степан Лаврентьевич Молчанов), rocznik 1895.
В. Г. Гернад (uwaga: w wykazie strat bezpowrotnych nie występuje)
С. В. Мошкаринец (uwaga: w wykazie strat bezpowrotnych nie występuje)

iłachunow min 527eb

     Szkic lokalizacji mogił nr 11, 12 i 13 żolnierzy 467. pułku 81. Dywizji Strzeleckiej w Zebrzydowicach o Fot. CAMO RF via www.obd-memorial.ru       

Obok mogiły nr 12 znajdowała się także mogiła nr 11, w której pochowano kolejnych 7 żołnierzy 467. pułku 81. DS (zob. meldunek o stratach bezpowrotnych: strona 12/16).                 

        

 

                

 

 



Występujące na tej stronie pewne symbole nazistowskie i komunistyczne nie służą propagowaniu żadnej z totalitarnych ideologii. Zamieszczono je jedynie w celu prezentacji kontekstu historycznego dramatycznych wydarzeń końcowego okresu II wojny światowej.

Źródła ilustracji: archiwum autorów, Wikipedia, Internet.


"Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie". Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 413 "Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju" – mały projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Strona internetowa przygotowana przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Zebrzydowicach. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

 

*               *               *

 

Pierwotna strona internetowa, dostępna w latach 2013-2018 pod adresem www.front1945.cieszyn.pl, została zrealizowana w ramach operacji z zakresu małych projektów pn. "Rok 1945 na Śląsku Cieszyńskim. Odkrywamy nieznane fakty z historii II wojny światowej(książka, strona internetowa, konferencja)" w ramach działania 413 "Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju", objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.